Depresyon nedir?
Depresyon, bugün dünya çapında yaygın bir psikolojik rahatsızlıktır. Hem kadınlarda hem de erkeklerde görülür ancak kadınlarda erkeklere göre 2-3 kat daha sık rastlanır. En sık görülen yaş aralığı 18-44 iken, yaşantılara bağlı olarak her yaşta görülebilir. Depresyon düzeyine ve İlerleyişine göre farklı isimlerle anılır. Depresyon; nasıl hissettiğinizi, düşündüğünüzü ve nasıl davrandığınızı olumsuz yönde etkileyebilen yaygın ve ciddi ancak tedavi edilebilir bir hastalıktır. Depresyondaki bireyler günlük yaşamdan ve aktivitelerden keyif alamama, sürekli bir mutsuzluk hissinde olma hali yaşarlar. Depresyonu olan kişiler, evde ve işte görevlerini yerine getirmekte de zorlanırlar. Depresyon tedavisinde rahatsızlık düzeyine göre psikoterapi ve farmakoterapiden birlikte yararlanılabilir.
İlaç tedavisi Psikiyatrist tarafından uygun görüldüğünde uygulanır ve süreç de psikiyatrist gözetiminde yürütülmelidir.
Depresyon Tedavisinde Yararlanılan Psikiyatrik İlaçlar
Depresyon tedavisinde Antidepresan olarak adlandırılan ilaçlardan yararlanılır. Antidepresanlar, beyindeki serotonin ve norepinefrin gibi kimyasalların seviyelerini artırarak ruh halini iyileştirerek çalışır. Bu maddelere nörotransmitter denir. Bahsedilen kimyasalların ruh hali iyileştirici etkisi vardır. Antidepresanlar depresyonun nedenini ortadan kaldırmadığı için psikoterapi ile birlikte kullanılmalıdır.
Antidepresan İlaçlar 4 sınıfa ayrılır:
1.Trisiklik antidepresanlar (TSA)
Depresyon tedavisinde kullanılan birinci sınıf antidepresanlardı. Nispeten daha fazla yan etkiye sahip olmalarına rağmen, çok etkili ve güçlü ilaçlardır. Trisiklik antidepresanlar öncelikle beyindeki iki kimyasal haberci (nörotransmitter) noradrenalin ve serotonin seviyelerini etkiler. Kilo alma, uykusuzluk, kabızlık, ağız kuruluğu, cinsel yan etkiler, bulanık görme gibi yan etkileri nedeniyle genellikle depresyon tedavisinde ilk seçenek olarak kullanılmazlar.
2.Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI):
En az yan etkisi olan ve en yaygın kullanılan antidepresanlardır. Bu ilaçlar beyindeki serotonin miktarını değiştirerek çalışır. Yan etkiler arasında orgazm olamama, düşük libido (ilaç kesildiğinde veya azaltıldığında bu belirtiler tamamen kaybolur), ilk dozdan sonra baş ağrısı, sinirlilik, gerginlik ve mide bulantısı sayılabilir. Bu listelenen yan etkiler hafiftir ve herkeste görülmez. Öğrenciler ve sürücülerde tercih edilen ilaçlardır. Diğer ilaçlarla etkileşimler minimumdur.
3.Monoamin Oksidaz (MAO) İnhibitörleri
Bu ilaçlar, diğer tedavilere yanıt vermeyen depresyonlu kişiler için etkili olma İhtimali yüksek olan ilaçlardır. Ülkemizde bu gruptan ilaç sayısı çok azdır. Bazı yiyeceklerle etkileşime girerek kan basıncının yükselmesi, kalp hızının artması, baş ağrısı, mide bulantısı ve kusma gibi yan etkilere neden olabilir. Bu ilaç grubunu depresyon için kullanan kişiler diyet önerilerine uymalıdır. Bu etkileşim nedeniyle, ilk tercih edilen antidepresanlar değiller, ancak iyileşmeye direnç belirtileri görülen depresyon tedavisinde çok etkilidirler.
4. Serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI):
Bu ilaçlar da yine daha az yan etkisi olan nispeten yeni ilaçlardır. Beyindeki serotonin ve noradrenalin seviyelerini etkilerler. İştahsızlık, gerginlik, uykusuzluk, anksiyete, kabızlık, ağız kuruluğu, ishal ve baş dönmesi en sık görülen yan etkilerdir. Genellikle yan etkiler geçicidir ve ciddi değildir.
Antidepresan ilaçlar bağımlılığa yol açar mı?
Gerekli olan süre boyunca ilacı kullanmaya devam etmemek, bağımlılık hissine yol açabilir. İlaç azaltılarak durdurulmazsa tedavi tamamlanmadığı için başa dönülebilir. Bu, ilacın etkilerinin sadece kullanıldığında etkili olduğu ve tedavi edici olmadığı fikrine yol açar. İlacın kesilmesi bazı biyolojik reaksiyonlara neden olabilir. Bu durum antidepresanların bağımlılık yaptığı şeklinde yorumlanmıştır. Ancak doktorunuzun önerdiği şekilde ilacın sürekli kullanımı veya kesilmesi ile bu durum oluşmaz.
Depresyonda İlaç Tedavisi Ne Kadar Sürer?
Danışan tedaviden fayda gördükten sonra antidepresan tedavisine en az 6 ay devam edilmelidir. Bazı semptomlar tedaviye rağmen devam edebilir. İlaç kullanım süresi de depresyonun farklı türlerine göre değişiklik göstermektedir. Bireyin geçirdiği depresyon atağı sayısı da tedavi süresinde belirleyici olabilir.
Bir kişinin sık ve şiddetli depresyon atakları varsa, ilaç tedavisi yıllar alabilir. Birinci veya ikinci bir depresyonsa, hastaneye yatmayı gerektirecek kadar şiddetli değilse, intihar girişiminde bulunmadıysa ve kronik stresörleri yoksa, genellikle bir yıl kadar ilaç tedavisi yeterlidir.
Antidepresan Kullanımında Nelere Dikkat Edilmelidir?
Antidepresanlar, depresyonun neden olduğu semptomları azaltmak için kullanılır. Aldığınız antidepresan belirtilerinizi gidermiyorsa veya ilacın yan etkileri sizi rahatsız ediyorsa doktorunuzun uygun gördüğü farklı bir ilaca başvurulabilir. Semptomlar ve yan etkilerin yanı sıra kişinin genel sağlığı, kullandığı diğer ilaçlar, hamilelik veya emzirme durumu gibi faktörler de kişi için doğru ilaç seçiminde etkili olabilir.
İlaç başlandıktan birkaç hafta sonra etkileri görülmeye başlar. Bununla birlikte, ilacın tam etkisini görmek biraz daha zaman alabilir. Bu nedenle antidepresan kullanırken sabırlı olmalısınız. Bu ilaçlar doktorunuzun önerdiği şekilde düzenli olarak kullanılmalıdır. Alkol, depresyon belirtilerini azaltıyor gibi görünse de, uzun vadede depresyonu daha da kötüleştirebilir. Bu nedenle antidepresan ve alkolün birlikte kullanılması önerilmez.
Depresyon, tedavi edilmediği takdirde bir kişide intihar düşüncelerine yol açabilen ciddi bir rahatsızlıktır. Depresif belirtileri olan kişilerin bir psikiyatriste başvurması ve uygun tedaviyi alması önemlidir. Gerekli olduğu takdirde antidepresan kullanımı; kişinin ruh halini iyileştirmeye, konsantrasyon ve üretkenliği artırmaya yardımcı olur. Aynı zamanda kişilerin ilişkilerde yaşadığı sorunların azalmasına da yardımcı olur.
Ancak Depresyon tedavisinde rahatsızlığın psikolojik boyutu da ciddi önem arz eder. O nedenle Psikoterapi ile birlikte ilaç tedavisinin yürütülmesi daha yararlı olacaktır.