BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU NEDİR?
Borderline kişilik bozukluğu; Bir kişinin çevresini algılama biçimi, düşünme biçimi, insanlarla ve ilişkilerle ilişki kurma biçimiyle ilgili sorunlara neden olan bir hastalıktır. Genellikle ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde gelişmeye başlar. Hastalığın adında geçen ve ‘Borderline nedir?’ sorusunun sorulmasına neden olan kelimenin anlamı; “sınırda, belirsiz” olarak ifade edilebilir.
Borderline bozukluğu olan kişiler; ani ruh hali değişiklikleri ve kendilerinin nasıl biri olduğu, Hayattaki rollerinin ne olduğu hakkında kararsız fikirler görülebilir. Sonuç olarak, ilgi alanları ve değerleri hızla değişebilir. Borderline kişilik bozukluğu olan insanlar, olayların çok iyi veya çok kötü olduğu gibi uçlarda görme eğilimindedir. Borderline bozukluğu olan kişiler, insanlara yönelik algıları çok hızlı değişebilir. Bir gün dost olarak gördükleri kişiler, ertesi gün düşman olarak görülebilirler. Bu nedenle sosyal hayatta gergin ve istikrarsız ilişkiler geliştirirler.
BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞUNUN BELİRTİLERİ
Sık görülen borderline belirtileri:
- Birine çok çabuk yakınlık kurmak veya kendisinden ayrılacağını düşündüğü biriyle bağlarını kesmek gibi terk edilmekten kaçınan davranışlar sergileme.
- Aileye, arkadaşlara ve çevreye karşı hızla değişen aşırı sevgi-nefret duyguları
- Kararsız ve bozulmuş benlik duygusu
- Kendine zarar verme
- Tekrarlanan intihar düşünceleri veya girişimleri
- Birkaç saat veya birkaç gün süren ani, yoğun ruh hali değişimleri ve boşlukta hissetme
- Yoğun öfke, öfke kontrol sorunları
- Güven problemi yaşama, başkalarının niyetleri hakkında mantıksız şüphecilik.
Borderline bozukluğu olan kişilerde tüm semptomlar olmayabilir. Bazı hastalarda bazı semptomlar görülürken, diğer hastalarda listelenen semptomların tamamına yakını gözlenebilir. Semptomların ortaya çıkması yaygın olaylar tarafından tetiklenebilir. Örneğin, bir iş gezisi nedeniyle çevresinden uzaklaşan kişilerde belirtiler görülmeye başlayabilir. Semptomların şiddeti ve süresi kişiden kişiye değişir. Kişinin genel durumu ve hastalığın yaygınlığı semptomların yoğunluğunu belirler.
BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU NEDEN OLUR?
Bilimsel araştırmalar, birkaç faktörlerin; sınırda kişilik bozukluğunun gelişiminde veya bozukluğu gelişme riskinde artışta rol oynayabileceğini göstermiştir. Birinci derece akrabalarında borderline kişilik bozukluğu olanlar, bu bozukluk için risk altındadır. Bu durum hastalığın genetik bir temeli olabileceğini gösterir. Borderline hastalığı olan sağlıklı kişilerle yapılan çalışmalarda iki grubun beyin yapısında bazı fonksiyonel ve yapısal farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Ancak bu farklılıkların hastalık gelişiminde ki etkisi bilinmemektedir.
Çevresel, sosyal ve kültürel faktörler de hastalığın gelişiminde rol oynayabilir. Borderline hastalığı olan bireyler; çocukluğunda taciz, terk edilme gibi travmalar yaşadığını aktarmışlardır. Akıl hastalığının gelişimi genellikle bir dizi faktöre bağlıdır. Hastalığın gelişimini açıklamak için tek bir neden yeterli değildir. Genetik, çevresel ve yapısal faktörler sınırda hastalık gelişiminin potansiyel nedenleri olsa da bu faktörlere sahip kişilerin mutlaka hastalanacağı veya bunlar olmadan asla hastalanmayacağı söylenemez.
Borderline kişilik bozukluğu yaşamın birçok alanını olumsuz etkileyebilir. Hastalığın bu komplikasyonları şunlardır:
- Sürekli işini kaybetme veya değiştirme
- Eğitimini tamamlayamama
- Tutuklanma, hapse girme gibi hukuki problemler yaşama
- Çatışmalı ilişkilere sahip olma, evlilikte sorun yaşama, boşanma
- Kendine zarar verme ve bu duruma bağlı olarak hastane yatışı
- Yıpratıcı ilişkilerde bulunma
- Riskli davranışlar sonucu plansız gebelik, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, trafik kazaları, kavgaya karışma gibi durumların içerisinde yer alma
- İntihar etme girişiminde bulunma ve yaşamı sonlandırma olarak sayılabilir.
Hastalığın komplikasyonları çok ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle borderline hastalığı göz ardı edilmemesi gereken bir hastalıktır. Kişinin sağlık durumunun yanı sıra iş ve sosyal hayatı üzerinde de etkileri olur. Borderline hastalığı olan kişinin bir uzmandan yardım alarak rahatsızlığını kontrol altında tutması, hastalığa bağlı komplikasyonların azaltılması veya görülmemesi açısından oldukça önemlidir.
Borderline hastalığı olan kişiler, diğer bazı ruhsal hastalıklar açısından da risk altındadır.
BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞUNUN TEDAVİSİ NEDİR?
Borderline tedavisi, temel olarak kişide görülen belirtilerin kontrol altına alınması ve yaşam kalitesinin artırılması için yapılır. Tedavide en sık kullanılan yöntem psikoterapidir. Gerekli olduğu durumlarda psikoterapiye ilaç tedavisi de eklenebilir. Kişinin kendine zarar vermesi, şiddetli belirtiler göstermesi gibi durumlar hastaneye yatışı gerektirebilir. Borderline kişilik bozukluğunun yanı sıra hastalıkla beraber görülebilecek ek rahatsızlıkların da tedavi edilmesi yararlı olur. Böylece hasta tedaviden daha çok fayda görür, yaşam kalitesindeki artış daha fazla olur.
Psikoterapi ya da diğer adıyla konuşma terapisi, borderline hastalığındaki temel tedavi yaklaşımıdır. Terapide kişiye; dürtülerini kontrol etme, kişinin durumunun farkında olarak ilişkilerini geliştirme, hastalık hakkında bilgi sahibi olma gibi konularda yardımcı olunur. Psikoterapinin pek çok farklı çeşidi vardır. Terapist kişi ile birebir görüşebileceği gibi bir grup organizasyonu da düzenleyebilir. Terapist eşliğindeki grup seansları, kişinin duygularını ifade etmesinde ve karşısındakini sağlıklı olarak anlayabilmesine yardımcı olur. Borderline hastalığı olan kişilerde güven problemi sıklıkla görülse de hastanın terapistine güvenmesi ve inanması tedavinin başarı şansını yükseltir.
İlaçlar, borderline tedavisinde çok fazla tercih edilmez. Ancak depresyon, duygu durum değişimleri ve hastalıkla beraber görülen mental hastalıkların iyileştirilmesinde ilaçlar kullanılabilir.
Borderline kişilik bozukluğu olanlarla yakın ilişki içerisinde olan kişiler de terapiden fayda görebilir.
Borderline hastalığı ve beraberinde gelen sorunlarla baş etmek çok kolay değildir. Hasta ve yakın çevresinin bu sorunların farkında olması, sorunlara birlikte çözüm araması tedavinin çok daha etkili olmasını sağlar.