Şizofreni nedir?
Şizofreni, bireyin gerçekliği anormal olarak yorumladığı, gerçek ile gerçek olmayanı ayırt edemediği bir zihinsel bozukluğun adıdır. Şizofreni, halüsinasyonlar, sanrılar ve günlük işleyişi bozan ve bireyi tamamen etkisiz hale getiren oldukça düzensiz düşünce ve davranışların bir kombinasyonundan kaynaklanabilir. Şizofreni hastaları için ömür boyu tedavi gerekli olabilir. Erken tedavi, ciddi komplikasyonlar gelişmeden önce semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir ve uzun vadede bireyin yaşam kalitesini iyileştirmek için potansiyel olarak adımlar atabilir.
Şizofreniye ne sebep olur?
Tıp ve ruh sağlığı uzmanları, şizofreninin gelişmesine neyin neden olduğunu henüz kesin olarak belirleyememiştir. Ancak araştırmacılar, genetik yapı, beyin kimyası ve çevrenin bir kombinasyonunun şizofreni gelişimine katkıda bulunduğuna inanıyor. Yapılan Araştırmalar sonucunda, dopamin ve glutamat adı verilen nörotransmitterler de dahil olmak üzere doğal olarak oluşan bazı beyin kimyasallarıyla ilgili sorunların şizofreniye katkıda bulunabileceği gözlemlendi. Nörogörüntüleme çalışmaları, şizofreni hastalarında diğer bireylere kıyasla beyin yapısında ve merkezi sinir sisteminde farklılıklar olduğunu göstermiştir. Araştırmacılar bu değişikliklerin tam etkisinin ne olduğundan emin olmasalar da, bunun şizofreninin bir beyin hastalığı olduğunu gösterdiğini düşünüyorlar. Ailesinde şizofreni öyküsü olan bir bireyin varlığı, gençlik ve erişkinlik döneminde psikoaktif veya psikotrop ilaç kullanımı, gebelikte yetersiz beslenme veya toksinlere veya virüslere maruz kalma gibi doğum komplikasyonları gibi bir takım faktörlerin etkili olduğu bilinmektedir.
Şizofreninin olası komplikasyonları nelerdir?
Tedavi edilmeyen şizofreni, bireyin yaşamının tüm yönlerini etkileyen ciddi sorunlara neden olabilir. Şizofreniden kaynaklanabilecek veya şizofreni ile ilişkili olabilecek komplikasyonlar arasında başlıca intihar, intihar girişimleri, anksiyete ve OKB, depresyon, işe veya eğitime katılamama, finansal sorunlar ve evsizlik, sigara kullanımı, alkol veya diğer uyuşturucuların kötüye kullanılması, sosyal izolasyon, sağlık ve tıbbi sorunlar, mağduriyet ve nadiren saldırgan davranışlar yer alır.
Şizofreninin belirtileri nelerdir?
Şizofreni, bireyin düşünme biçimiyle, yani biliş, davranış ve duyguyla ilgili bir dizi sorundan oluşur. Şizofreninin belirti ve semptomları kişiden kişiye değişir, ancak genellikle sanrılar, halüsinasyonlar veya düzensiz konuşma ile genelleştirilmiş işlev bozukluğu gözlemlenebilir.
Sanrılar, gerçeğe dayanmayan yanlış inançlar olarak tanımlanır. Bir kişi incinmiş veya tacize uğramış hissedebilir, belirli eylemlerin veya yorumların her zaman kendilerine yönelik olduğuna inanabilir, olağanüstü yeteneklere veya itibara sahip olduklarına inanabilir, başka birinin kendilerine aşık olduğuna inanabilir veya büyük bir felaketin yakın olduğuna inanabilir. Şizofreni hastalarının çoğunda semptom olarak sanrılar görülür.
Halüsinasyonlar genellikle orada olmayan şeyleri görme, duyma veya algılama olarak tanımlanır. Halüsinasyonlar beş duyudan herhangi birinde gözlemlenebilir, ancak en yaygın olarak çeşitli sesler duyulduğunda ortaya çıkar. Genel konuşma bozukluğu belirtilerine bakarak bireyde düşünme bozukluğu belirtilerinin olup olmadığını ortaya çıkarmak mümkündür. Bir kişinin çevresindekilerle etkili iletişim kurma yeteneği azalır ve sorulan sorulara verilen cevaplar genellikle kısmen veya tamamen alakasız olabilir. Nadir durumlarda, konuşmalar anlaşılmaz, anlamsız veya uydurulmuş kelime grupları şeklini alabilir.
Negatif belirtiler, bireyin normal şekilde işlev görme yeteneğinin azaldığı veya tamamen kaybolduğu durumlardır. Örneğin, bir kişi kişisel hijyenini tamamen görmezden gelebilir veya göz teması kurmayarak, yüz ifadelerini değiştirerek veya monoton bir şekilde konuşarak kayıtsız hale gelebilir. Buna ek olarak, birey günlük yaşam için gerekli olan aktivitelere olan ilgisini bile kaybedebilir, sosyal mesafeyi koruyabilir veya tamamen zevk alma yeteneğinden yoksun olabilir.
Şizofreni belirti ve semptomlarının türü ve şiddeti zamanla değişebilir. Bazı semptomlar dalgalı bir model izleyerek daha hafif ve daha şiddetli hale gelirken, diğerleri kalıcı olabilir. Tipik olarak, şizofreni semptomları erkeklerde 20'li yaşların ortalarında başlarken, kadınlarda semptomlar genellikle 20'li yaşların başlarında ortaya çıkar. Şizofreni, ergenlik öncesi çocuklarda ve 45 yaş üstü bireylerde çok nadir teşhis edilen bir hastalıktır.
Ergenlerde şizofreni belirtileri yetişkinlerdekine benzer, ancak durumu tahmin etmek genellikle daha zordur. Bunun temel nedeni, şizofreninin bazı erken belirtilerinin, arkadaşlardan ve aileden uzak olma, motivasyon eksikliği, okulda düşük performans, sinirlilik veya düşük ruh hali veya uyku sorunu gibi ergenlikteki tipik gelişimsel davranışlara benzer olmasıdır. Tüm bunlara ek olarak, uyuşturucu ve uyarıcıların kullanımı bireylerin şizofreniye benzer belirti ve semptomlar yaşamasına neden olabilir.
Erişkinlerde gözlenen şizofreni semptomlarıyla karşılaştırıldığında, genç hastaların sanrı yaşama olasılıklarının daha düşük olduğu ve halüsinasyon görme olasılıklarının daha yüksek olduğu gözlemlendi.
Şizofreni Hastasına Nasıl Yardım Edilir?
Şizofreni hastaları genellikle, yaşadıkları zorlukların ciddi ve dikkatli tıbbi bakım gerektiren bir ruhsal bozukluktan kaynaklandığının farkında değillerdir. Bu nedenle şizofreni hastalarının yardım arama sorumluluğu genellikle aile üyelerine veya arkadaşlara düşer. Bir kişinin şizofreni semptomları olduğunu düşünenler, önce o kişiyle endişeleri hakkında konuşmalıdır. Birey profesyonel yardım almaya zorlanamazken, bir uzman ya da ruh sağlığı profesyoneli ile iletişime geçmesine yardımcı olunması mümkündür. Belirli durumlarda ve dönemlerde, bir kişinin acil hastane tedavisine ihtiyacı olabilir. Birey kendisi veya başkaları için tehlike oluşturuyorsa veya kendi yiyecek, barınak veya giyeceklerini sağlayamıyorsa, bir ruh sağlığı uzmanının durumu değerlendirebilmesi için bireyin akrabalarına bir sağlık uzmanı veya ilk müdahale görevlisi ile temasa geçmeleri tavsiye edilir.
Şizofreni ve intihar düşünceleri
İntihar düşünceleri ve davranışları şizofreni hastalarında yaygındır. Bir kişinin intihar etme riski altında olduğuna inanılıyorsa veya intihara teşebbüs ettiği görülüyorsa, kişi yalnız bırakılmamalı ve hemen 112 acil hattı aranmalıdır.
Şizofreni nasıl teşhis edilir?
Şizofreni tanı sürecinde diğer ruh sağlığı bozuklukları ihtimali görmezden gelinir, belirtilerin madde kullanımı, ilaç kullanımı veya tıbbi bir duruma bağlı olup olmadığı belirlenir. İlk olarak, semptomlara neden olabilecek diğer tıbbi sorunları dışlamak ve ilgili komplikasyonları kontrol etmek için fizik muayene yapılır.
Daha sonra, benzer semptomlara sahip hastalıkların ekarte edilmesine yardımcı olacak testler ve ayrıca alkol ve uyuşturucu taraması kullanılabilir. Doktorlar ayrıca şizofreni hastalarının beyinlerindeki değişiklikleri tespit etmek için manyetik rezonans taramaları veya bilgisayarlı tomografi taramaları gibi görüntüleme çalışmalarına başvurmak isteyebilirler.
Tedavi Yöntemleri
Bireysel psikoterapi, hastalardaki düşünce kalıplarını normalleştirmeye yardımcı olabilir. Ek olarak, stresle başa çıkmayı öğrenmek ve şizofreni semptomlarının nüksetmesinin erken uyarı işaretlerini tanımak, bireylerin hastalığı yönetmesine yardımcı olabilir. Terapi sırasında psikososyal müdahaleler yoluyla sosyal beceri eğitimi, bireyin iletişimini ve sosyal etkileşimini geliştirmeye ve günlük aktivitelere katılma yeteneklerini geliştirmeye odaklanır. Aile terapisi, şizofrenili ailelere destek ve eğitim sağlar. Mesleki rehabilitasyon ve destekli istihdam, şizofreni hastalarının mesleki eğitim almalarına, iş bulmalarına ve istihdamda kalmalarına yardımcı olmaya odaklanır. Şizofreni hastalarının çoğu, bir tür günlük yaşam desteğine ihtiyaç duyar. Uygun tedavi ile şizofreni hastalarının çoğu hastalıklarını yönetebilir ve normal veya normale yakın bir yaşam sürdürebilir.